Χρονολογία
Ελληνιστική Eποχή, Κλασική Εποχή, Πρώιμη Εποχή Σιδήρου, Ρωμαϊκή Eποχή

Η αρχαία πόλη στο Παλατιανό βρίσκεται 20 χλμ. ΒΑ του Κιλκίς, στις υπώρειες του ορεινού όγκου των Κρουσσίων. Κατέχει στρατηγική θέση στην κοιλάδα του Γαλλικού και των παραποτάμων του, ελέγχοντας οδικούς άξονες. Η περιοχή ήταν πλούσια στην αρχαιότητα σε καλλιέργειες δημητριακών, βοσκοτόπια και κτηνοτροφία βοοειδών και αιγοπροβάτων, όπως και σήμερα. Οι αρχαίες πηγές μας διαφωτίζουν για αφθονία παραγωγής σε σύκα, σταφύλια και ελιές, ενώ τα ευρήματα των ανασκαφών υποδεικνύουν και αλιευτικές πρακτικές. Πυκνά δάση κάλυπταν τις πλαγιές, δίνοντας καταφύγιο σε πολλά άγρια ζώα, αλλά και ξυλεία στους κατοίκους. Στις οικονομικές δραστηριότητες της περιοχής περιλαμβάνεται και η εκμετάλλευση μεταλλοφόρων κοιτασμάτων (χρυσός, σίδηρος, μόλυβδος, χαλκός κ.α.). Μερικά από αυτά βρίσκονται πολύ κοντά στο Παλατιανό, όπως η Βάθη, το Μυριόφυτο και το Γερακαριό.
Η πόλη ταυτίζεται από πολλούς μελετητές με το αρχαίο Ίωρον, χωρίς, όμως, αυτό να έχει επιβεβαιωθεί από επιγραφικά τεκμήρια. Ετυμολογικά το Ίωρον συσχετίζεται με το ουσιαστικό ιωρός, που σημαίνει «το ορεινόν χωρίον, το όρος και ο τούτου φύλαξ». Τα ορατά κατάλοιπα ανήκουν στην πόλη των ρωμαϊκών χρόνων, η οποία οικοδομήθηκε πάνω σε παλαιότερες φάσεις. Η κατοίκηση φαίνεται ότι υπήρξε συνεχής, με πολλούς όψιμους τοίχους να εδράζονται σε παλαιότερους.

Η αρχαιότερη περίοδός της τοποθετείται στην Πρώιμη Εποχή Σιδήρου (10ος – 8ος αι. π.Χ.), με χαρακτηριστικό γνώρισμά της, κατά τους ανασκαφείς, τη βαδμιδωτή διάταξη των χώρων, η οποία πραγματοποιήθηκε με την αξιοποίηση των φυσικών κλίσεων. Η ρωμαϊκή πόλη ήκμασε μεταξύ του 1ου αι. μ.Χ. έως το τέλος του 3ου αι. μ.Χ., όταν καταστράφηκε και εγκαταλείφθηκε. Σποραδικές ταφές του 4ου αι. μ.Χ. εντοπίστηκαν σε διάφορα σημεία της. Η πόλη των ρωμαϊκών χρόνων αναπτύσσεται στις κλιτύες του λόφου και στη στρατηγικής σημασίας κορυφή του, έκτασης 3,5 στρεμμάτων, που ορίζεται από πολυγωνικό περίβολο τριμερούς διάταξης, ο οποίος πιθανόν περιέβαλε δημόσια κτίρια. Σε περίοπτη θέση του ανατολικού τμήματος της αρχαίας πόλης κυριαρχεί η παρουσία τιμητικού Ηρώου μορφής ναΐσκου. Τη δυτική εσωτερική πλευρά τού ναΐσκου καταλαμβάνει βάθρο. Σε αυτό ήταν στημένα τέσσερα (από τα πέντε) αγάλματα των μελών της τιμώμενης οικογένειας του Πατράου, τα ονόματα των οποίων είναι χαραγμένα στις μαρμάρινες πλάκες της πρόσοψης του βάθρου. Βόρεια του Ηρώου εντοπίστηκε τετράγωνο οικοδόμημα λατρευτικού χαρακτήρα διαμορφωμένο σε τρία επίπεδα και με την είσοδο στα ανατολικά. Διάσπαρτα ευρήματα ειδωλίων, πολλά από τα οποία σχετίζονται με τη Μητέρα των Θεών Κυβέλη, καθιστούν πολύ πιθανό ότι ο χώρος είχε λατρευτικό χαρακτήρα.

Φωτογραφίες